Brevs da Plinius

Tar las Brevs da Plinius sa tracti d’ina collecziun da brevs (latin Epistulae) dal scriptur roman Plinius il Giuven (61 u 62 – ca. 114). Cun lur publicaziun ha el stgaffì in agen gener e cuntanschì la reputaziun sur sia mort ora ch’el avisava.

«Sco ovra furmada tenor criteris stilistics e publitgada», constatescha il filolog Matthias Ludolph, «fan ellas d’ina vart part da las studia ed appartegnevan perquai da princip als meds cun ils quals ins pudeva cuntanscher renum en la Roma dal temp dal principat. Ultra da quai èn las brevs publitgadas adattadas zunt fitg per far avanzar a moda decenta la reputaziun da ses autur.»^[1]

Las 369 brevs èn vegnidas edidas en furma d’ina cumpilaziun da diesch cudeschs. Ils emprims nov cudeschs cuntegnan 248 brevs, las qualas Plinius ha scrit a 105 differents adressats. Igl eran quai amis, enconuschents e contemporans da renum. Questas brevs ha Plinius sez edì, avant ch’el è vegnì tramess da l’imperatur Trajan sco procuratur a Bityhnia. Il dieschavel cudesch, ch’è vegnì publitgà postum d’in editur nunenconuschent, cumpiglia la correspundenza cun Trajan (121 brevs, da quai per part er respostas da l’imperatur). Be las brevs cuntegnidas en il dieschavel cudesch èn ordinadas cronologicamain.

La collecziun da brevs è da muntada extraordinaria sco funtauna istorica per la fin da l’emprim e l’entschatta dal segund tschientaner. «L’auta stima che las brevs giaudan da vart istorica, na vegn per ordinari betg partida da vart litterara e filologica. Las Brevs da Plinius han en quest grà il medem destin sco praticamain tut la litteratura romana suenter il temp classic, a la quala i reussescha be malamain da passar or da la sumbriva dals antecessurs classics.»^[2] En mintga brev tracta Plinius, observond mintgamai la furma exteriura (adressat, salid, speditur), in tema specific. Tematisads vegnan quasi tut ils secturs da la vita da la classa superiura romana. La gronda part da questas communicaziuns, scrittas en in ‹stil intermediar›, èn probablamain anc vegnidas surlavuradas per la publicaziun. Ellas porschan invistas detagliadas, tant en la vita da mintgadi sco er en la vita politica ed en las relaziuns socialas a Roma. Cuntegnidas èn tematicas e relaziuns persunalas, reflexiuns davart la politica, l’urden da dretg e da giustia, litteratura e cultura, dumondas da furmaziun, ma er descripziuns da cuntradas e da sias villas Tuscum en las Apenninas e Laurentinum en il sid dad Ostia a la Mar Mediterrana. Tranter las pli enconuschentas brevs singulas tutgan la descripziun da l’erupziun dal Vesuv l’onn 79 (cf. la versiun rumantscha)^[3] sco er la correspundenza cun Trajan areguard la dumonda co tractar ils cristians.^[4]

1. ↑ Matthias Ludolph: Epistolographie und Selbstdarstellung. Untersuchungen zu den ‹Paradebriefen› Plinius des Jüngeren. Tübingen 1997, p. 18.
2. ↑ Frank Beutel: Vergangenheit als Politik. Neue Aspekte im Werk des jüngeren Plinius. Francfurt a.M. 2000, p. 129.
3. ↑ Plinius: Epistulae 6,16.
4. ↑ Plinius: Epistulae 10,96 e 10,97.